عسل جز سحرآمیزترین غذاهای موجود در طبیعیت است که در اختیار انسان قرار دارد. کالری موجود در آن و ترکیبات درون عسل بیشتر شباهت به ترکیب میوه ها دارد تا قندهایی مانند شکر و سایر شیرین کننده ها. نسبت و میزان قندهای موجود در عسل بر روی قند خون اثر گذار است و مانند منبع انرژی بی نظیری نیازهای بدن را تامین می کند.
زنبورها موجوداتی کاملا هوشمند هستند که با قدرت یادگیری بالا و دستگاه بویایی، بینایی و هوانوردی های پیچیده همراه با خاطره پردازی پیشرفته می توانند بهترین، مفیدترین و پر انرژی ترین منابع شهد گل ها را بیابد. در نتیجه محصول نهایی فراورده ای است غنی از مواد سودمند طبیعی که در برطرف کردن بسیاری از امراض و بیماری ها موثر است. خاصیت میکروب کشی و ضدعفونی کننده آن سبب شده در نقش یک داروی طبیعی جایگزین درمان های شیمیایی باشد. خواص آنتی اکسیدانی عسل نیز نقش مهمی در جلوگیری از سرطان ها و بیماری های قلبی دارد. این دلایل و صدها دلیل دیگر مصداقی از منحصر به فرد بودن این ماده طبیعی است.
از این رو عسل و ویژگی های درمانی آن همواره مورد توجه انسان بوده و هست.
دلایل تقلب در عسل
وقتی با ویژگی های عسل آشنا می شویم، این فکر ذهن را مشغول می کند که چرا با وجود چنین ماده ی فوق العاده و سودمندی که از طرف طبیعت در اختیارمان قرار دارد، برخی به فکر ساخت عسل مصنوعی یا تقلبی هستند؟ با پیشرفت تکنولوژی، افزایش جمعیت، گسترش شهرنشینی و صنعتی شدن دنیای امروز ساخت محصولات مصنوعی بیش از پیش شدت گرفته است. عسل یکی از محبوب ترین مواد غذایی است که در تمام دنیا طرفداران بسیاری دارد و به طور مستمر در رژیم های غذایی از آن استفاده می شود. با افزایش درخواست و تقاضا متاسفانه برخی از تولید کنندگان درصدد ساخت عسل مصنوعی یا تقلبی بر می آیند.
اول آنکه عسل تقلبی نسبت به عسل طبیعی ارزان تر است. پروسه ساخت آن سریع تر و کم دردسر و قطعا ساده تر است و از نظر تجاری سود دهی بالاتری دارد. دوم اینکه زنبورداری و تولید عسل به صورت حرفه ای کار پیچیده و دشواری است و کندوداران با مشکلاتی مانند کوچ و جا به جا کردن زنبورستان برای داشتن محصولی بهتر مواجه هستند در نتیجه برخی از افراد سودجو به دنبال ساخت محصولات مصنوعی می روند.
انواع عسل های غیر طبیعی
در کشور ما به خاطر محدود بودن منابع شهد و عدم امکان استفاده زنبورداران از بیشتر منابع شهدباغ ها و مزاری عسل خیز، حتی در فصل های بهار و تابستان نیز برای تهیه عسل مرغوب و بهره مندی از شهد گیاهان و گل ها مجبور به کوچ هستند. متاسفانه همانطور که اشاره کردیم برخی از تولیدکنندگان استفاده از شهد مصنوعی و شربت شکر را جایگزین این روش کرده اند. برای تشخیص عسل طبیعی و تقلبی در ابتدا لازم است روش های تولید عسل تقلبی را بدانیم. ۳ روش تولید این محصول مصنوعی را با هم می خوانیم.
عسل تغذیه ای
در این روش منبع تولید شهد که در اختیار زنبور قرار می گیرد طبیعی نیست و در کنار شهد گل ها، زنبورها به وسیله مواد مصنوعی مانند شکر، قند و شیره و گاها شیرین کننده های صنعتی برای افزایش عسل تولید شده، تغذیه می شوند. البته عسل حاصل شده از این طریق اگر بر اساس اصول زنبورداری باشد را نمی توان عسل تقلبی نامید. فقط از جهت تعریف عسل طبیعی و با استانداردهای آن مغایرت دارد و از نظر ویژگی های دارویی آن با عسل طبیعی قابل مقایسه نیست و محصول نهایی بیشتر شبیه به نوعی مربا شیرین است تا عسل سرشار از مواد مغذی.
عسل مخلوط
در این روش برای افزایش محصول نهایی مخلوط گلوکز مانند شکر و قند یا شیره میوه ها را با عسل طبیعی مخلوط کرده و با نام عسل طبیعی در بازار عرضه می شود و رسما با افزودن ناخالصی در تولید آن تقلب صورت می گیرد. البته به دلیل اینکه افزوده شدن این ناخالصی ها ممکن است باعث فرایند تخمیر در عسل شود و طعم ترش در آن ایجاد کند معمولا کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.
عسل مصنوعی و تقلبی
به محصولی که زنبورعسل هیچ نقشی در تولید آن ندارد و در کارگاه های غیر مجاز از طریق تغلیظ و حرارت دادن مواد قندی و گلوکزی مانند ملاس چغندر یا شیره میوه ها و شربت قند تهیه می شود و انواع اسانس ها، رنگ ها و نگهدارنده ها به آن افزوده می شود و ارزش غذایی آن صفر است عسل مصنوعی گفته می شود.
روش های تشخیص عسل طبیعی
با اینکه روش های خانگی متعدد و غیر اثبات شده ای برای تشخیص عسل در میان مردم رواج دارد اما تنها راه اطلاع از خلوص و کیفیت عسل، استفاه از تجهیزات آزمایشگاهی است.
- در آزمایشات عسل نسبت فروکتوز به گلوکز اندازه گیری می شود این نسبت در عسل ها با منشا متفاوت، مختلف است اما حداقل این نسبت باید ۹/۰ باشد.
- آزمایش پلاریمتری که نور را در عسل طبیعی به سمت چپ و در محصول تقلبی حاوی گلوکز مایع نور را به سمت راست منحرف می کند.
- آزمایش دیگر، اندازه گیری هیدروکسی متیل فورفورال است. در صورتیکه این فاکتور در عسل موجود باشد احتمال اینکه عسل تقلبی و حرارت دیده باشد، زیاد است
- بررسی فعالیت آنزیم دیاستاز موجود در عسل
- اندازه گیری ساکارز (حدود ۵درصد)
- آزمایش قندهای احیا کننده (حداقل ۶۵درصد)
- آزمایش اندازه گیری آنتی بیوتیک ها که به تازگی مورد تحقیق قرار گرفته است
- اندازه گیری فاکتورهایی مانند پرولین (بیشتر از 180 میلی گرم) راه هایی برای تشخیص عسل طبیعی از عسل تقلبی و مصنوعی است.
از آنجا که ممکن است شرایط آزمایش کردن عسل برای همه امکان پذیر نباشد مطمئن ترین راه خریدن عسل از فروشنده های مورد اطمینان و برند های معتبر است. در شرایطی که بازار از عسل های تقلبی و مصنوعی پر شده است شاه بلوط از کندوها و زنبورستان خود تا قفسه های فروشگاه بهترین شرایط تولید عسل را فراهم کرده است که شما بتواند از طبیعی ترین عسل های موجود بهره مند شوید.
از دیگر روش های خرید عسل مطمئن توجه به برچسب و شناسنامه عسل است که نام و نشانی شرکت تولیدی، شماره پروانه بهداشتی، مجوزهای تولید و… در آن درج شده باشد.
روش های خانگی تشخیص عسل طبیعی
دکتر محمد دریایی در کتاب معجزات درمانی عسل بیان می کند: عسل دارای خصوصیات پیچیده ای بوده و به راحتی تحت شرایط قرار می گیرد به طور مثال در محیط گرم به سادگی روان شده و در محیط سرد بسیار سفت و چسبنده است. همچنین در محیط مرطوب به راحتی رطوبت را جذب کرده، در محیط های خشک رطوبت خود را از دست می دهد. نور خورشید نیز به سادگی ترکیبات آن را تحت تاثیر قرار می دهد. رنگ آن بسته به زمان قابل تغییر است.
در نتیجه روش های تشخیص از روی غلظت، میزان کش آمدن یا رنگ خیلی معتبر نیست. زیرا فاکتورهای فیزیکی و ظاهری عسل قابل تغییر است و نمی تواند به طور قطعی اثبات کننده طبیعی بودن یا مصنوعی بودن عسل باشد. با این حال با هم چند نمونه از این راه ها را بررسی می کنیم.
غلظت عسل: تصور بر این است که عسل های طبیعی غلظت بالاتری دارند و در صورت خم کردن شیشه حاوی عسل با سرعت کمتری حرکت می کند. این در حالی است که غلظت عسل های مختلف متفاوت است. برای مثال عسل مناطق شمالی کشور به دلیل رطوبت بیشتر غلظت کمتری نسبت به عسل دیگر مناطق دارد. پس این راه روش مطمئنی برای تشخیص عسل نیست.
عطر و طعم: عسل طبیعی دارای بوی مطبوع همراه با رایحه گل و گیاه منشا آن، با طعم شیرینی طبیعی است. در صورتیکه عسل های تقلبی و مصنوعی نیز از اسانس های مختلف استفاده می شود تا بوی مشابه عسل طبیعی پیدا کند. طعم عسل های تقلبی ممکن است همرا با کمی ترشی یا گلو زدگی باشد.
حلالیت: در صورت ریختن عسل طبیعی به صورت رشته نازک در آب بلافاصله در آب حل نمی شود و به همان شکل ته نشین می شود. در صورتیکه عسل های مصنوعی به دلیل داشتن افزودنی، حلالیت بیشتری دارند و در آب حل می شوند.
وجود ناخالصی: مقادیر حتی اندک گرده گل و موم و بقابای زنبورها و… در عسل طبیعی و فیلتر نشده وجود دارد. ولی در ساخته های مصنوعی این موارد یافت نمی شود.
شکرک زدن: شکرک زدن اصطلاحا به خاطر وجود کلمه شکر است که احتمال تقلبی بودن عسل را مطرح میکند. اما در واقع پدیده تبلور یا کریستالیزاسیون نامیده میشود. برخلاف باور عموم مردم شکرک زدن نشانه تقلبی بودن عسل نیست که در مقاله رس بستن عسل به طور کامل درباره آن صحبت کردیم.
رس بستن عسل نتیجه تشکیل بلورهای گلوکزمنوهیدروژنه است. عسل طبیعی به سبب داشتن ذرات خارجی مانند گرده گل و سایر ذرات هسته اولیه بلورها سریعا تشکیل شده و رسوب گذاری آغاز می شود.
روش های غیر علمی و اثبات نشده دیگری مانند استفاده از کبریت یا دستمال کاغذی و یا بررسی غلظت عسل بر نان تست و… نیز وجود دارد که تنها باعث گمراه شدن خریدار می گردد و ما اشاره ای به این روش های غیر اصولی نمی کنیم. در نهایت مطالبی که گفته شد به جز انجام آزمایشات آزمایشگاهی روش هایی است که نمی تواند به طور قطعی خلوص عسل را تعین کند. ساده ترین راه برای داشتن عسل طبیعی خرید از فروشنده و زنبوردار مورد اعتماد است. در زمانی که انواع محصولات تقلبی با ظاهر و بسته بندی جذاب و قیمت های متنوع ویترین ها را پر کرده اند مجموعه شاه بلوط تمام تلاش خود را در جهت عرضه محصولی طبیعی و با کیفیت برای جلب رضایت شما انجام می دهد. برای اطلاعات بیشتر می توانید با همکاران ما در ارتباط باشید تا شما در انتخاب بهترین محصول راهنمایی کنند.
نویسنده : مهندس علی بهرامی