آنچه در مورد زهر زنبور عسل باید بدانیم

از زهر زنبور عسل چه می دانید؟ آیا تا کنون درباره خواص زهر زنبور عسل چیزی شنیده اید؟

بیشتر مردم زنبورها را با احساس درد ناخوشایند نیش آنها به یاد می آوردند، همچنین آنها را با محصولاتی چون عسل، گرده گل، بره موم و ژل رویال می شناسند. جدا از احساس درد ناشی از نیش زنبور، زهر این حشره دارای خواص سودمند درمانی است و تنها افراد بسیار کمی تجربه درمان با این ترکیب خاص را داشته اند.

تاریخچه پزشکی زهر زنبور عسل

استفاده از زهر زنبور و دیگر تولیدات طبیعی آن در طول تاریخ به ثبت رسیده که مانند دیگر مواد طبیعی نظیر گیاهان دارویی در پزشکی مورد استفاده قرار گرفته است. یکی از اولین کتیبه های پاپیروسی متعلق به دو هزار سال قبل از میلاد مسیح در مصر موجود است که آنها نیش زنبور و یا مالش زنبورهای مرده را روی سطوح آسیب دیده تجویز می کردند.

دیگر تمدن های باستانی نظیر آشوری ها، بابلی ها، یونانیان و رومی ها نیز از این شیوه استفاده می کردند. روش های سنتی از نیمه قرن ۱۹ دستخوش تغییرات شد تا جایی که طی این سال ها تحقیقات گسترده ای در تمام جهان بر روی خواص وکاربردهای پزشکی زهر زنبور عسل صورت گرفت.

زنبوردرمانی به طور گسترده در بسیاری از کشورها پذیرفته شده و در حال حاضر ۲۲ محصول مختلف از زهر زنبور عسل شامل  انواع آمپول، قرص، کرم، ضماد، پمادهایی نظیر آپیسارترون، فوراپین، میلیورا و… در کشورهای اروپایی در دسترس هستند که کاربرد عمده آن ها در درمان بیماری های روماتیسمی، آرتریت های مزمن، التهاب مفاصل و نقرس می باشد. بیش از ۱۵۰۰ نشریه، مقاله و گزارش تحقیقی در این زمینه ثبت شده است که برای همگان قابل دسترسی هستند. ما در این مقاله سعی می کنیم شما را تنها با بخش کوچکی از خواص درمانی این ترکیب جالب و طبیعی آشنا کنیم.

خصوصیات فیزیکی زهر زنبور عسل

زهر زنبور مایعی بی رنگ با مزه تند و بویی شبیه به روغن موز  است. PH آن حدود ۵.۵ و کمی اسیدی است. برای جمع آوری یک گرم ماده خشک زهر زنبور نیاز به زهر ۱۰۰۰۰ زنبور عسل است. زهر کاملا خشک و خالص زنبور زرد رنگ متمایل به قهوه ای است و وزن مخصوص آن ۱.۱۳ است. این زهر به سرما مقاوم است و منجمد کردن آن سبب کاهش میزان سمیت آن نمی شود. زهر خشک شده به گرما حتی در حرارت بالا نیز مقاوم است و در صورت محافظت در برابر رطوبت خواص سمی آن برای سال ها باقی می ماند.

خواص شیمیایی زهر زنبور عسل

زهر زنبور به طور کلی ترکیبی از مواد کاملا سودمند است که ۱۸ ترکیب مختلف در آن شناسایی شده که شامل موارد زیر است:

آنزیم ها: فسفولیپاز A2، هیالورونیداز، اسیدفسفاتاز

پپتیدها: آپامین، ملیتین، پپتیدMCD، سکاپین، ترتیاپین، آدولاپین

آمین های بیولوژیک: هیستامین، دوپامین، نوراپی نفرین، لکوترین

زنبوردرمانی در درمان بیماری ها

مالاریا

هریستا در سال ۱۹۷۹ گزارش نمود در طول سال های ۱۹۴۰ تا ۱۹۴۵ کارگرهای منطقه جنگلی دانوب علائم شدید مالاریا را از خود نشان می دادند در حالیکه داروهای آن زمان در کنترل بیماری بی فایده بود، وی توانست  با آگاهی از اثرات نیش زنبور عسل آنها را درمان کند، طوری که پس از چند روز هیچگونه علائمی از مالاریا نداشتند. یوریش نیز در سال ۱۹۷۷ در درمان مالاریا از نیش زنبور استفاده کرد. وی این شیوه را در مناطق گرمسیری و مالاریای ۴ به ۱ و مالاریای ۳ به ۱ موثر دانست.

بیماری های پوستی

زهر زنبور می تواند در درمان انواع بیماری های پوستی مانند اگزما، سل پوستی، هرپس زوستر (زونا)، کچلی، پسوریازیس، زخم های بدخیم، زخم های پوستی، پوست های شاخی و قارچی موثر باشد. تحقیقات نشان می دهد مصرف همزمان ویتامین های B و C در کنار زهر زنبور عسل می تواند درمان بیماری های پوستی تاثیرگذار تر باشد.

مولتیپل اسکلروزیس (MS)

چارز مراز یک زنبوردار و یک زنبوردرمانگر آمریکایی شناخته شده است که به ۶۰ سال انواعی از بیماری ها را تنها با استفاده از زهر زنبور درمان می نمود. او در سال های گذشته بیماران ام.اس را با استفاده از همین روش درمان کرده است.

او در شش ماه نخست درمان، سه بار در هفته و سپس در دو ماه بعد، دوبار در هفته زنبور درمانی را برای این گروه بیماران انجام می داد. در طول هر جلسه هر بیمار ۱۰ تا ۱۵ نیش دریافت می کردند. وی این نیش ها را مطابق با نقاط اصلی طب سوزنی برای درمان بیماری ام.اس قرار می داده و برای کاهش درد ناشی از نیش ها از یخ استفاده می کرده است. وی ادعا داشت که بیمارانی که دوره زنبوردرمانی خود را تکمیل کردند تا حدود  6 سال از مشکلات بیماری خود رها شدند. گزارشات نیز تاکید می کنند که بیش از ۳۰۰ بیمار ام.اس با این روش نسبتا یا کاملا بهبود یافته اند.

سرطان

در یک نمونه آزمایشی از تومور سرطانی بدخیم که در هر نوبت ۲۵ نیش دریافت کرده است، ناحیه سرطانی به تدریج بهبود یافت و علائم سرطان پس از گذشت ۱۰ سال دیگر مشاهده نشد. بیمار مورد مطالعه در طول اولین هفته درمان سه نوبت و پس از آن هفته ای دو نوبت نیش گذاری می کرد. پماد سیاه (در برگیرنده شبدر قرمز و کاج سیاه) برای اثر بخشی بهتر درمان مورد استفاده قرار می گرفته.

در مورد دیگر مطالعاتی در سال ۱۹۷۷ بیمار مبتلا به سرطان مغز که بینایی خود را از دست داده بود با استفاده از زنبور درمانی موفق به کاهش ابعاد غده و بازگردانی مقداری از قدرت بینایی او شدند.

ایدز

در کنگره ملی طب داخلی در کلمبیا دکتر جرج مسا و همکاران دانشگاهی او درمان بیماری ایدز را با استفاده از زهر زنبور عسل گزارش نمودند. در حال حاضر تحقیقات در این زمینه به طور گسترده در فرانسیسکو آغاز شده که این پژوهش ها در مرحله ابتدایی است. قطعا زمانی طولانی تا به دست آمدن نتایج قطعی لازم است. این درحالیست که امیدها به مثبت بودن عملکرد این روش بسیار بالاست.

سندرم پیش از قاعدگی (PMS)

بر اساس یک تحقیق آمریکایی حدود ۳۰ درصد از زنان و بر اساس یک تحقیق دیگر ۷۵ درصد از زنان آمریکا مبتلا به عارضه سندروم پیش از قاعدگی هستند. در طول درمان با استفاده از زهر زنبور مبتلایان به سندرم پیش قاعدگی حدود ۱۵۰ تا ۳۰۰ نیش برای ۲ تا ۳ ماه دریافت می کنند. در یک مطالعه اختصاصی روی ۴۰ زن مبتلا به این سندرم مشخص گردید ۱۰۰درصد آنها با این شیوه درمان بهبود یافته اند در این مطالعه فرض بر این بوده که زهر زنبور عسل شبیه به ایبوبروفن و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی عمل می کند. زهر زنبور عسل اثر ضد التهابی داشته و باعث توقف ساخت گلاندین ها می شود.

مکانیزم اثر زهر زنبور بر بدن انسان

زهر زنبور نه فقط به طور موضعی بلکه از طریق سیستم هورمونی بر بدن انساس اثر می گذارد و بدن انسان را به طور طبیعی تحریک می کند تا سطح کورتیزول را افزایش بدهد. (کورتیزول توسط غده آدرنال ترشح می شود)

پپتید MCD جدا شده از زهر زنبور عسل برای درمان آرتریت بسیار سودمند است، آپامین نیز یکی از ترکیبات مهم زهر زنبور است که نقش موثری در درمان ام.اس دارد.

گزاراشاتی حاکی از افزایش روحیه، انرژی و تنظیم فشار خون در بیمارانی که از نیش زنبور استفاده کرده اند مشاهده شد. در مقابل بیمارانی که کورتیزول دریافت کردند مشکلاتی نظیر افسردگی، افزایش وزن، زودرنجی، خستگی و احتباس آب را گزارش نمودند.

موارد تجویز زهر زنبور عسل

سرطان ها:

کارسینومای سلول های پازال، ملانوم بدخیم، لینفوما

بیماری های قلبی و عروقی:

آریتمی قلب، تصلب الشرائین، فشار خون، بیماری رینود، رماتیسم حاد، التهاب قلب، بیماری های عروق محیطی، کاردیت روماتیسمی حاد

بیماری پوستی:

اگزما، پسوریازیس، زخم های جلدی، اسکلرودرما، درماتیت سبوره، زخم های سطحی، میخچه

بیماری های غدد درون ریز:

کاهش گلوکز خون، نامنظمی قاعدگی، دردهای قاعدگی، سندرم پیش از قاعدگی، تحریک ترشح ACTH، ترشح کورتیزون

بیماری های سیستم ایمنی:

ایدز، لوپوس، تضعیف سلول های T، افزایش سلول های B

بیماری های سیستم عصبی:

سندرم درد مزمن، ام.اس، سیاتیک، نوریت محیطی، دردهای عصبی ناشی از زونا

بیماری های روماتیسمی:

بورسیت حاد و مزمن، آرتریت جوانان، استئو آرتریت، آرتریت ناشی از التهاب، التهاب حاد و مزمن بورسا، دردهای عضلانی، پلی آرتریت تغییر شکل دهنده

بیماری های ویروسی:

ایدز، زیگیل ها، ویروس اپشتن بار، منونو گلئوز عفونی،

موارد عدم تجویز زهر زنبور

متاسفانه در بعضی شرایط هم عدم استعمال زهر زنبور توصیه شده که در این موارد باید از تجویز زنبور درمانی اجتناب کرد.

در بیماری های مختلفی مانند سل، سفلیس، سوزاک، التهاب داخل پوشش قلب، نارسایی کلیه، همچنین بیماران الکلی به زهر زنبور پاسخ نمی دهند لذا باید به بیماری های زمینه ای در افرادی که از این شیوه درمان استفاده می کنند، توجه داشت.

مواردی چون هپاتیت، عفونت کلیه، بیماری های آمیزشی، مشکلات روانی، تنگی عروق، عفونت های چرکی، دیابت، بیماری های مادرزاد قلبی. نکته قابل توجه عدم استفاده از این شیوه در دوران بارداری است.

و در پایان قابل ذکر است که حدود ۵/. تا ۲ درصد از مردم به نیش حشرات از جمله زنبور عسل حساسیت شدید دارند. معمولا این فرد در گزش اول از حساسیت خود مطلع نمی شود و اگر این اتفاق مجدد رخ دهد باعث پاسخ های آلرژیک شدید در فرد می شود که گاها منجر به شوک آنافیلاکتیک در بدن بیمار می گردد.

در نتیجه استفاده از این روش درمان کاملا تخصصی و در حیطه فعالیت های پزشکی است، هرگونه اقدام خودسرانه در خصوص استفاده از زهر زنبور عسل می تواند منجر به شوک های حساسیتی در بدن و عواقب ناشی از آن شود.

نویسنده : علی بهرامی